ABD Arabuluculuğunda “ZENGEZUR KORİDORU” Mutabakatının Analizi
1. Türkiye Açısından Çıkarlar ve Öncelikler
- Türk Dünyası ile Kara Bağlantısı: Türkiye, Azerbaycan üzerinden Orta Asya’ya doğrudan kara ve demiryolu bağlantısı kazanarak “Türk Dünyası Orta Koridor” hedefini somutlaştıracaktır.
- Enerji ve Dijital Hatlarda Merkez Olma: Nahçıvan üzerinden doğal gaz, elektrik ve fiber optik hatların Türkiye’ye uzatılması, Ankara’yı enerji ve veri koridoru haline getirebilir.
- Ekonomik ve Ticari Avantaj: Avrupa-Asya seyahat süresinin kısalması, Türkiye’yi küresel lojistikte kilit kavşak yapacaktır.
- Diplomatik Güçlenme: Ermenistan ile normalleşme ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın fiziki olarak bağlanması, Türkiye’nin bölgesel liderliğini pekiştirir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Koridorun ABD kontrolünde olması, ileride Ankara’nın stratejik özerkliğini sınırlayabilir.
Alternatif hatlar (Bakü–Tiflis–Kars, Aras Koridoru) güçlendirilerek tek güzergâha bağımlılık azaltılmalı.
Rusya ve İran’ın güvenlik kaygıları dikkate alınarak çok taraflı yönetim modeli geliştirilmeli.
2. Azerbaycan Açısından
- Toprak Bütünlüğü: Nahçıvan ile ana kara bağlantısının sağlanması ve Ermenistan’ın sınırları tanıması, Azerbaycan’ın egemenlik konumunu güçlendirir.
- Enerji ve Ticaret Potansiyeli: Koridor üzerinden doğalgaz, elektrik ve ulaştırma hatları ile yeni pazarlara erişim.
- Batı ile İlişkiler: ABD ile savunma ve ekonomi alanında ilişkilerin gelişmesi.
Riskler:
- ABD’nin koridor kontrolü nedeniyle stratejik bağımsızlıkta daralma.
- Jeopolitik rekabetin koridoru istikrarsızlaştırma ihtimali.
3. Ermenistan Açısından
- İzolasyondan Çıkış: Türkiye ve Azerbaycan ile sınırların açılması, ekonomiyi canlandırır.
- Rusya’ya Bağımlılığın Azaltılması: ABD güvencesi ile güvenlik mimarisinde çeşitlilik.
- Küresel Ticaret Ağlarına Erişim: Koridor ile uluslararası pazar fırsatları.
Riskler:
- 99 yıllık ABD kontrolü egemenlik tartışması yaratabilir.
- Anayasal değişiklikler (toprak iddialarının kaldırılması) iç siyasette kriz çıkarabilir.
- Rusya ve İran’dan gelebilecek siyasi, ekonomik ve güvenlik baskıları.
4. ABD Açısından
- Jeostratejik Üs: Güney Kafkasya’da kalıcı askeri-istihbari varlık ve İran sınırına yakın konumlanma.
- Tedarik Zinciri Kontrolü: Çin ve Rusya’nın Orta Asya–Avrupa hattında etkisinin azaltılması.
- Ekonomik Etki: Altyapı ve enerji projelerinde etkin rol, bölgesel standart belirleyici olma.
5. Rusya Açısından
- Nüfuz Kaybı: Geleneksel kontrol alanında ABD’nin yerleşmesi, “yakın çevre” doktrinine meydan okuma.
- Kuzey Kafkasya Etkisi: Güney’deki güç kaybının Çeçenistan vb. bölgelerde ayrılıkçı hareketleri teşvik riski.
- Tepki Stratejileri: Askeri yığınak, diplomatik baskı, Ermenistan’da Rus yanlısı grupları destekleme.
6. İran Açısından
- Stratejik Avantaj Kaybı: Nahçıvan–Azerbaycan bağlantısında transit ülke konumunun sona ermesi.
- Jeopolitik İzolasyon: Türk dünyası bağlantısında dışarıda kalma riski.
- Etnik Hassasiyetler: İran’daki Azerbaycan Türkleri üzerinden siyasi mobilizasyon endişesi.
- Muhtemel Tepkiler: Askeri tatbikatlar, diplomatik itirazlar, alternatif güzergâh (Aras Koridoru) teşviki.
7. Çin ve AB Açısından
- Çin: Ticaret için fırsat ama ABD kontrolü nedeniyle jeopolitik risk; alternatif rotalara (İran, Gürcistan) yönelme ihtimali.
- AB: Rusya’ya bağımlılığı azaltma fırsatı; Fransa gibi ülkelerde ABD etkisinin artmasına dair çekinceler.
8. Kritik Hususlar
- Koridorun Tek Güç Tekeline Girmemesi: Çok taraflı yönetim, ekonomik amaç vurgusu, askeri kullanımın önlenmesi.
- Alternatif Güzergâhlar: BTK hattı ve Aras Koridorunun güçlendirilmesi.
- Bölgesel Sahiplenme: Projenin yerel ülkelerce benimsenmesi, dış aktör rekabetinin azaltılması.
- Türkiye’nin Denge Politikası: Hem Batı hem Rusya/Çin/İran ile iletişimi sürdürerek stratejik otonominin korunması.
EVOLİS Kurumsal Yönetim Hizmetleri
www.evolis.com.tr